Kolekcjonerska pasja Izabeli i Piotra Sałustowiczów

W kolekcji Izabelli i Piotra Sałustowiczów znajdują się rzeźby sztandarowych przedstawicieli sztuki ludowej i nieprofesjonalnej, w większości o renomie ogólnopolskiej, takich jak: Antoni Baran, Władysław Chajec, Józef Grucela, Stanisław Hołda, Wincenty Krajewski, Stanisław Mika, Szczepan Mucha, Wojciech Oleksy, Józef Piłata, Józef Sobota, Roman Śledź, Adam Zegadło, Jędrzej Wawro. Dzieła tych rzeźbiarzy, jak też wielu innych, są w kolekcjach etnograficznych zarówno dużych muzeów ogólnopolskich (ME Kraków, PME Warszawa, MET Toruń), jak i w muzeach regionalnych, dokumentujących działalność artystów tworzących na swoim terenie. Prace tych rzeźbiarzy znajdowały się też w największych prywatnych kolekcjach sztuki ludowej i nieprofesjonalnej – Ludwika Zimmerera, niemieckiego korespondenta mieszkającego w Polsce oraz Bolesława i Liny Nawrockich z Warszawy czy Leszka Macaka z Krakowa. Ich twórczość była prezentowana wielokrotnie począwszy od 2 poł. XX wieku do czasów współczesnych na wystawach organizowanych w kraju i zagranicą przez muzea i prywatnych kolekcjonerów. Doczekała się również wielu opracowań i katalogów wystaw. Nazwiska tych artystów można znaleźć w publikacjach albumowych Aleksandra Jackowskiego, najwybitniejszego w Polsce znawcy tej dziedziny sztuki. Wielu rzeźbiarzy, których prace składają się na kolekcję, było laureatami prestiżowej Nagrody im. Oskara Kolberga przyznawanej za działalność w dziedzinie kultury ludowej.

W kolekcji dominują rzeźby o tematyce religijnej, inspirowane tradycyjną ikonografią kościelną i ludową religijnością często interpretowanymi przez artystów w sposób oryginalny i niekonwencjonalny. W zbiorze są też prace nawiązujące swoją tematyką do życia dawnej wsi, jak również do historii naszego kraju.

Rzeźbiarze, których dzieła kolekcjonowali państwo Sałustowiczowie, wywodzili się głównie ze środowiska wiejskiego. Najliczniejszą grupę stanowią rzeźby artystów pochodzących z Małopolski, Śląska, Podkarpacia, Kielecczyzny. W zbiorze znalazły się też prace rzeźbiarzy z Lubelszczyzny, Mazowsza, Podlasia, Opoczyńskiego, Warmii. Na kolekcję składają się dzieła przedstawicieli najstarszej generacji artystów, kontynuatorów tradycji dawnej rzeźby

ludowej, prace rzeźbiarzy skupionych wokół paszyńskiego ośrodka sztuki ludowej, łukowskiego i sierpeckiego ośrodka rzeźbiarskiego. Duża grupa rzeźb jest autorstwa twórców działających poza ośrodkami.

Kolekcja, zgromadzona przez Izabellę i Piotra Sałustowiczów, we współczesnych czasach ma szczególną wartość artystyczną i poznawczą. Odzwierciedla zmiany zachodzące po II wojnie światowej w twórczości wywodzącej się z nurtu ludowego. Dokumentuje oryginalne dzieła rzeźbiarzy samouków, w większości już nieżyjących. Reprezentują one różny poziom warsztatowy, ale powstawały spontanicznie, z wewnętrznej potrzeby. Twórczość tych artystów, będącą często dla nich odskocznią od trudów i problemów życia codziennego, dzięki działaniom badaczy kultury, prywatnych kolekcjonerów jak Państwo Izabella i Piotr Sałustowiczowie, została zauważona, ujrzała światło dzienne i mogła być popularyzowana.

Jest to zbiór rzeźb kompleksowo udokumentowany i dobrze zachowany, z interesującą historią, która odzwierciedla też działalność kolekcjonerów na rzecz utrwalania i promowania naszej polskiej kultury.

Pozyskanie tak cennej kolekcji rzeźby ma ogromne znaczenie dla Muzeum Etnograficznego w Toruniu. Zakup jej był możliwy w 2021 roku dzięki środkom z programu „Rozbudowa zbiorów muzealnych” NIMiOZ. Pozwolił uzupełnić i wzbogacić dotychczasowy zbiór rzeźb artystów, których twórczość była reprezentowana w muzealnych zbiorach. Poszerzył też kolekcję sztuki ludowej i nieprofesjonalnej o dzieła cenionych rzeźbiarzy, których prac Muzeum dotąd nie posiadało.

Wystawa przedstawia 100 rzeźb 36 autorów, wybranych reprezentatywnie spośród 85 tak, by oddać specyfikę kolekcji i charakter twórczości artystów działających w ramach ośrodków rzeźbiarskich lub poza nimi.

„Zakup dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z budżetu państwa w ramach programu własnego Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów Rozbudowa zbiorów muzealnych”

Scenariusz wystawy i teksty: Bożena Olszewska
Opracowanie strony: Bartłomiej Oleszek
Fotografie: Adam Zakrzewski