„Jordan”, Zofia Besz-Jary, 1987, Przemyśl, olej, płótno

19 stycznia w obrządku prawosławnym oraz greckokatolickim, na pamiątkę Chrztu Jezusa w rzece Jordan, ustanowione zostało Święto Jordanu (Teofania, według kalendarza gregoriańskiego 19, a według juliańskiego 6 stycznia).

Jest to najważniejsze święto cerkiewne (jedno z dwunastu wielkich świąt Kościoła prawosławnego). Jego znaczenie wynika z faktu, iż w nauce kościoła prawosławnego chrzest Chrystusa w Jordanie to symboliczny początek chrześcijaństwa, kiedy to objawiła się Trójca Święta. Tego dnia po uroczystym nabożeństwie odbywa się procesja do rzeki lub innego naturalnego zbiornika wodnego (powinna być to woda płynąca, żywa), w której następuje Poświęcenie Wody. Ową wodą jordańską, na koniec obrządku zostaje pokropiony każdy z wiernych, a uświęconą wodę zabierano do domów.

Ceremonię święcenia wody przedstawiła przemyska malarka Zofia Besz-Jary (1925-2012). Obraz zatytułowany „Jordan” prezentuje procesję, która przybyła nad rzekę. W wyrąbanym przeręblu prawosławny duchowny święci wodę oraz potrójną świecę (tzw. trójcę), która symbolizuje objawioną podczas Chrztu Jezusa – Trójcę Świętą.

Z przodu procesji mężczyźni niosą feretrony z wizerunkami świętych. Zdobione ornamentem, gliniane naczynia ułożone wokół przerębla po uświęceniu zostaną napełnione wodą i zabrane do domu. Na dalszym planie obrazu widać drewnianą cerkiew a pozostała przestrzeń to zimowe, zalesione wzgórza, nad którymi „zawieszone” są ciężkie od śniegu chmury.

Zofia Besz-Jary urodziła się we Lwowie, ale część swojego dzieciństwa spędzała na huculskiej wsi. To tam zafascynowała się obrzędami religijnymi i zwyczajami okolicznej społeczności wiejskiej. Przełożyło się to na jej twórczość artystyczną, w kótrej tematyka wsi z okresu przedwojennego zdominowała jej malarstwo.