19 lutego, w rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, przypada Dzień Nauki Polskiej.

Z tej okazji w cyklu #sztukazkalendarza prezentujemy sylwetki wybitnych polskich etnografów, etnologów, antropologów, których portrety w technice intarsji wykonał Edmund Kapłoński (1927-2011). Artysta w swoich pracach przedstawił Zygmunta Glogera, Oskara Kolberga, Bronisława Malinowskiego oraz Kazimierza Moszyńskiego. Do wykonania portretów wykorzystał on spopularyzowane w prasie i publikacjach wizerunki tych słynnych naukowców. Obrazy intarsjowane Kapłońskiego powstały poprzez wykładanie powierzchni różnymi gatunkami drewna, co zapewniło zróżnicowanie tonacji barw i efekty światłocienia. Wstawki umieszczone zostały na powierzchni obrazu na zasadzie układania mozaiki. Precyzyjne portrety wykonane przez Kapłońskiego świadczą o wielkim kunszcie i niezwykłej sprawności manualnej artysty.

Wśród prezentowanych postaci znajduje się Zygmunt Gloger (1845-1910) – historyk, archeolog, etnograf, który zrealizował badania etnograficzne na ziemiach Polski i Litwy. Prócz swojej najsłynniejszej pracy – „Encyklopedii staropolskiej ilustrowanej” (1900-1903), pozostawił on w swojej naukowej spuściźnie, wiele cennych etnograficznych opracowań np. „Rok Polski. W życiu, tradycyi i pieśni” (1900) oraz „Obrzęd weselny polski z pieśniami i przemowami” (1900).

„Zygmunt Gloger”, Edmund Kapłoński, 1975, drewno, intarsja

Każdy, kto interesuje się polską kulturą ludową sięgał z pewnością do cyklu monografii regionalnych pt. „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce” autorstwa Oskara Kolberga (1814-1890). Ten wybitny etnograf i kompozytor dzięki swoim szeroko zakrojonym badaniom terenowym ocalił od zapomnienia niematerialne dziedzictwo kultury ludowej.

„Oskar Kolberg”, Edmund Kapłoński, 1975, drewno, intarsja

Kolejny portret przedstawia Bronisława Malinowskiego (1884-1942) uznanego antropologa, twórcę szkoły funkcjonalnej i prekursora pracy terenowej opartej na metodzie obserwacji uczestniczącej (odchodząc tym samym od królującej dotąd „antropologii gabinetowej”). Jego pobyt na Wyspach Trobriandzkich w latach 1915-1918 zwieńczony został publikacjami naukowymi, które znaczącą wpłynęły na transformację myśli antropologicznej (choćby „Argonauci zachodniego Pacyfiku”, czy „Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji”).

„Bronisław Malinowski”, Edmund Kapłoński, 1975, drewno, intarsja

Ostatni z prezentowanych na portrecie naukowców to Kazimierz Moszyński (1887-1959) – etnograf i slawista, autor koncepcji badań etnograficznych – ewolucjonizmu krytycznego. Dzięki intensywnym badaniom terenowym nad kulturą materialną i duchową napisał „Kulturę Ludową Słowian” (1929-1939) – syntetyczne opracowanie kultury ludowej słowiańskiej grupy etnicznej.

„Kazimierz Moszyński”, Edmund Kapłoński, 1975, drewno, intarsja