Z okazji 100. rocznicy urodzin Karola Wojtyły prezentujemy przegląd dzieł sztuki nieprofesjonalnej, których głównym tematem jest właśnie postać papieża Jana Pawła II.

W przekazach ikonograficznych twórców nieprofesjonalnych Jan Paweł II zajmuje miejsce szczególne. Papież Polak, postać niezwykle ważna dla narodu polskiego inspirowała i inspiruje twórców, pobudza ich wyobraźnię i mobilizuje do twórczej kreacji. W zbiorach sztuki toruńskiego Muzeum Etnograficznego ten zespół tematyczny reprezentowany jest w rzeźbie w drewnie i malarstwie, w tym w obrazach na szkle. Przedstawienia papieża w kolekcji MET to swoiste akty wiary, ukazujące szczere i prostolinijne uwielbienie dla jego postaci.

„Dla Papieża”, Zdzisław Walczak, 1986 r., olej, szkło, z Archiwum MET

Prezentacja dzieł artystów nieprofesjonalnych w rocznicę urodzin Jana Pawła II wydaje się odpowiednim wspomnieniem tego dnia, szczególnie w konfrontacji ze słowami papieskiego „Listu do artystów” z 4 kwietnia 1999 r., odczytanego w Watykanie w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego, adresowanego „do tych, którzy z pasją i poświęceniem poszukują nowych „epifanii” piękna, aby podarować je światu w twórczości artystycznej”. Jan Paweł II nobilituje artystów stwierdzając że w ich twórczości odnaleźć można obraz boskiego dzieła. Według słów Ojca Świętego powołaniem artystów jest poszukiwanie piękna. Ich talent to dar, który trzeba pielęgnować i rozwijać w geście kreacji tak, aby służyć innym.

„Przyjazd Papieża”, Zdzisław Walczak, 1979 r., olej, szkło, z Archiwum MET

Rzeźby to z reguły jednorodne, pozbawione dodatkowej ornamentyki przedstawienia przyjmujące formę posągów czy popiersi Jana Pawła II. Papież przedstawiany jest najczęściej w geście pozdrowienia, błogosławieństwa lub modlitwy, w biało czerwonych szatach. Zarówno kolorystyka stroju, jak i często występujący tytuł „papież Polak” mają na celu podkreślenie silnej więzi głowy Kościoła z polskim narodem. Powstanie tych dzieł wynika z niezwykle szczerych intencji – są hołdem dla papieża, pozbawionym zbędnej egzaltacji i nachalnej heroizacji. Autorami rzeźb przedstawiających postać Jana Pawła II, które znajdują się w zbiorach toruńskiego Muzeum Etnograficznego są m.in. Stanisław Hołda, Jan Krajewski, Szczepan Mucha, Józef Serwik. Jan Paweł II, już na długo przed oficjalną kanonizacją, w świadomości wielu Polaków, wstąpił w poczet błogosławionych i świętych, których postacie inspirowały artystów naiwnych. Nieodłącznym elementem pielgrzymek papieża Jana Pawła II do ojczyzny były wystawy sztuki ludowej, składanie w darze Ojcu Świętemu dzieł artystów tego nurtu oraz ich udział w dekoracji ołtarzy. Podczas pielgrzymki Ojca Świętego w 1999 roku rzeźbiarze ludowi wykonali fragment ołtarza papieskiego na sopockim hipodromie. Udział w tych przedsięwzięciach twórcy traktowali, jako swój patriotyczny obowiązek i wydarzenie nobilitujące.

„Ojciec Święty Jan Paweł II”, Stanisław Hołda, 1979 r., drewno polichromowane, fot. Marian Kosicki

„Jan Paweł II”, Józef Serwik, 1981 r., drewno polichromowane, fot. Marian Kosicki

„Jan Paweł II, Józef Serwik”, 1984 r., drewno polichromowane, fot. Marian Kosicki

Przedstawienia papieża Polaka w malarstwie łączą osobę świętego z szeroko rozbudowaną symboliką religijną, historyczną oraz wskazują na silny wpływ nauczania papieża na naród, jak i poszczególne jednostki, dla których staje się przyczynkiem indywidualnych twórczych przeżyć i realizacji plastycznych. Urodzony 18 maja 1965 r. malarz nurtu art brut Marek Świetlik zbieżność daty dziennej swoich i papieskich urodzin traktował jako boski znak namaszczenia do twórczości artystycznej i czuł się tym faktem niezwykle wyróżniony.

„Mój Różaniec”, Zofia M. Dembińska, 2000 r., olej, płótno, fot. Marian Kosicki

„Odsłonięcie Pomnika Papieża Jana Pawła II”, Anna Hulka, brak daty, olej, szkło, fot. A. Jarysz

„Święty –Papież”, Marek Świetlik, 2018, olej, karton, fot. Adam Zakrzewski