3 marca obchodzimy literackie święto – Międzynarodowy Dzień Pisarzy i Pisarek (ustanowione w 1984 r. przez PEN Club). Z tej okazji w cyklu #sztukazkalendarza prezentujemy rzeźby przedstawiające słynne polskie pisarki pozytywizmu – Elizę Orzeszkową oraz Marię Konopnicką. Prace zostały wykonane w 1974 r. na konkurs zorganizowany przez toruńskie Muzeum Etnograficzne – „Wielcy Polacy ich życie i dzieła w rzeźbie ludowej”.

Eliza Orzeszkowa (1841-1910) pisarka, publicystka i działaczka społeczna, w 1905 r. była nominowana do literackiej Nagrody Nobla. W swojej twórczości poruszała problematykę kobiecą i akcentowała potrzebę ich kształcenia i osiągania przez nie samodzielności finansowej (dlatego też nazywana była polską George Sand). Prezentowana dziś rzeźba autorstwa Wiktora Węglerskiego (1909-1988) przedstawia Orzeszkową przy pracy. Kobieta siedzi przy małym stoliczku i pisze piórem tekst. Ubrana jest w długą, ascetyczną czarną suknię (strój ten może nawiązywać do żałobnych sukni noszonych przez kobiety po powstaniu styczniowym). Z ołówkiem i książką w dłoniach – jako atrybutami pisarskim została przedstawiona przez Józefa Zganiacza (1904-1996) Maria Konopnicka (1842-1910). Postać pisarki jest masywna i nieproporcjonalna – jej głowa jest nienaturalnie powiększona. W polichromii wybija się błękitny kolor sukienki z rytmicznym wzorem kwiatowym wklęsło-wypukłym oraz niebieskie oczy.

W przypadku drugiej rzeźby przedstawiającej Marię Konopnicką, autor Henryk Hagel (1933-2001) ukazał ją piszącą w otoczeniu dzieci. Tym samym rzeźbiarz wskazuje na tę stronę twórczości Konopnickiej, która skierowana była właśnie do najmłodszych czytelników. Maria Konopnicka poetka, nowelistka, pisarka, publicystyka będąc na pensji prowadzonej przez siostry sakramentki w Warszawie poznała Elizę Orzeszkową. Wspólne zainteresowania i miłość do literatury sprawiły, że te dwie niezwykle utalentowane kobiety przyjaźniły się ze sobą do końca życia.

W przypadku rzeźbiarskich prezentacji wizerunków polskich pisarek utrzymanych w konwencji ludowej trudno mówić o podobieństwie i realizmie odtworzenia. Artyści zwracali uwagę, aby kompozycja wskazywała precyzyjnie na rodzaj profesji, wykonywanej przez obie kobiety – pióro, ołówek, książka. Jedynym elementem, który był tożsamy z wyglądem kobiet, są ich charakterystyczne fryzury, tożsame z tymi, które widnieją na ich najpopularniejszych fotografiach z epoki.