etnomuzeum.pl 26 maja - etnomuzeum.pl

Matka Boska, Matka Polka, Superbohaterka, Madka

Rola kobiety w społeczeństwie na przestrzeni dziejów ulegała przemianom. Figura matki od zawsze uwikłana była zarówno w konteksty społeczne, kulturowe, psychologiczne, jak i ideologiczne, religijne, rozwój nauki itp.

W polskim społeczeństwie fundamentalne znaczenie w kształtowaniu się kulturowych odwołań do macierzyństwa jest rodzicielstwo Maryi. Afirmacja macierzyństwa w roli Matki Boskiej względem wszystkich ludzi trwale wpisała się ludową i nieprofesjonalną twórczość artystów. Najbardziej popularne przedstawienia macierzyństwa w sztuce to przede wszystkim wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem na ręku. Rozkwit kultu maryjnego, który nastąpił po Soborze Efeskim (431 r.), przełożył się na propagowanie i utrwalanie w sztuce wizerunku Theotokos – z grec. Matki Bożej Rodzicielki, Bogarodzicy. Madonna stała się personifikacją przymiotów, które powinna posiadać każda kobieta, powołana do roli matki. Idealny, sielski wizerunek macierzyństwa był powielany przez artystów odwołujących się do miłości macierzyńskiej, ciepła rodzinnego i poczucia bezpieczeństwa. Wizerunek Matki Boskiej w różnych wariantach jest jednym z najchętniej podejmowanych tematów w zbiorach sztuki naszego muzeum.

W Polsce od I połowy XIX w. zjawiskiem unikatowym jest funkcjonowanie symbolu, figury Matki Polki. Ten wzór osobowy – patriotyczny i heroiczny, pierwotnie ukształtował się jako forma uczestniczenia kobiet we wspólnocie narodowej. Włączenie ich oraz potomstwa w służbę ideałom ojczyzny stało się częścią narodowej tożsamości podsycanej przez katolicyzm, kulturę ludową oraz kulturę szlachecką. Dzięki temu Polki w XIX wieku przyjęły rolę „superkobiet” zyskując tym samym aprobatę społeczeństwa oraz prestiżową pozycję.

Współcześnie polska „superbohaterka” wymyka się narodowościowym aspektom swojego poświęcenia, a jej „polem walki” stają się relacje między nią a dzieckiem. Matka – superbohaterka zmaga się z codziennością – pracą, obowiązkami domowi, swoimi pasjami, rodzicielstwem, czyli prezentuje współczesną formułę parentingowego multitaskingu. Głównym jednak celem jej działań wydaje się być przede wszystkim zdrowie dziecka oraz zapewnienie mu odpowiedniej edukacji. Aby osiągnąć ten cel od matek wymagany jest cały zespół kompetencji. Dodatkowo kobiety zmagają się ze społecznym naciskiem co do oczekiwań, idealnego wypełnienia roli matki.

Aleksandra Jarysz