60. Park Etnograficzny w Toruniu usytuowany w sąsiedztwie zabytkowej starówki jest unikatowym w skali europejskiej muzeum typu skansenowskiego, które znajduje się w centrum miasta. Ekspozycja budownictwa ludowego zlokalizowana na blisko 2 hektarach, prezentuje obiekty z XVIII, XIX i początku XX wieku, przeniesione na teren muzeum z Kaszub, Borów Tucholskich, Kociewia, Kujaw, ziemi chełmińskiej, ziemi michałowskiej i ziemi dobrzyńskiej. Nie odtworzono układu przestrzennego wsi, prezentowane są natomiast różnorodne przykłady architektury wiejskiej. Chałupy i zabudowania gospodarcze odtwarzają układ i kształty zagród. Są też budynki pojedyncze: mieszkalne, użyteczności publicznej, usługowe i przemysłowe oraz obiekty małej architektury: kapliczki, piwniczki-ziemianki, studnie, płoty. Całość w otoczeniu zieleni, ogródków kwiatowych i warzywnych odtwarza klimat wsi z przełomu XIX/XX w. Większość obiektów architektury to oryginalne budynki, zdemontowane, przeniesione, zakonserwowane i ponownie postawione w Parku. W przypadkach, kiedy nie było to możliwe wykonano kopie, wiernie odtwarzając oryginał. Wyposażenie zagród i wnętrz budynków zostało odtworzone na koniec XIX i początek XX w., z uwzględnieniem ich różnorodności, wynikającej ze statusu społecznego i majątkowego ich mieszkańców. We wnętrzach eksponowane są przedmioty używane w życiu codziennym i w pracy: meble charakterystyczne dla poszczególnych regionów, a także sprzęt gospodarski związany m.in. z hodowlą, uprawą ziemi, przygotowywaniem pożywienia lub drobną wytwórczością. Prezentowane są także artefakty związane z religijnością, obrzędowością, magią i wierzeniami oraz pamiątki rodzinne, pielgrzymkowe, odpustowe, fotografie rodzinne. Wystrój wnętrz zmienia się zgodnie z kalendarzem świąt dorocznych oraz wydarzeniami życia rodzinnego. W sezonie letnim w Parku organizowane są pokazy tradycyjnych rzemiosł, zajęć domowych i gospodarskich.

61. Kapliczka przydrożna z Młyńca na ziemi chełmińskiej z figurą świętego Jana Nepomucena. Jest kopią oryginału ufundowanego około 1880 roku. Wykonawca jej nie jest znany. Tego typu kapliczki z postaciami świętych lub Matki Boskiej ustawiano najczęściej na rozstajach dróg. Figury świętego Jana Nepomucena często też sytuowano przy mostach i nad rzekami, gdyż wierzono, że ten święty chroni przed powodzią.

62. Chałupa ze Skępego na ziemi dobrzyńskiej. Zbudowana została na przełomie XVIII
i XIX wieku. Wejście do niej osłania szczytowy podcień wsparty na słupach. Było to idealne miejsce do wykonywania wielu zajęć domowych i gospodarskich w miejscu zadaszonym
i osłoniętym od wiatru.

63. Chałupa z Granowa z Kaszub. Pochodzi z początku XIX wieku. Pierwotnie kryta strzechą. Zaadaptowana jest na Karczmę „U Damroki”. Nazwa karczmy pochodzi od legendarnej księżniczki kaszubskiej.

64. Chałupa z Lasek z Borów Tucholskich. Pochodzi z około połowy XIX wieku. Jest to typ chaty bezkominowej, zwanej kurną. Dym z otwartego paleniska uchodził na strych i dalej na zewnątrz otworami w szczytach dachu. Wyposażenie chałupy pokazuje warunki życia dwupokoleniowej rodziny, bezrolnej, uprawiającej mały, przydomowy ogródek i posiadającej tylko kury i kozę. Źródłem utrzymania była też najemna praca w większych gospodarstwach rolnych, zbieractwo jagód i grzybów na sprzedaż, a także sezonowa praca w lesie przy wyrębach drzew. Wyposażenie izby to głównie proste sprzęty własnego wyrobu, między innymi ławy, stołki, chodzik dla dziecka.

65. Spichlerz dworski z Bronisławia na Kujawach. Zbudowany został w 1767 roku, na co wskazuje inskrypcja zachowana nad wejściem. Pochodzący z dworskiego zespołu folwarcznego, stanowi przykład drewnianego budynku służącego do przechowywania zapasów ziarna. Spichrz zaadaptowano na cele wystawiennicze.

66. Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej z Pływaczewa na ziemi chełmińskiej. Zbudowana na początku XX wieku. We wnętrzu prezentowany jest sprzęt pożarniczy
i alarmowy oraz różnego rodzaju akcesoria strażackie. Centralne miejsce zajmuje konny wóz strażacki ze skrzynią wodną i pełnym oprzyrządowaniem, który pochodzi z przełomu XIX
i XX wieku. Fotografia na ścianie przedstawia grupę założycieli i pierwszych członków Ochotniczej Straży z Pływaczewa. Obok w przybudówce znajduje się drewniany beczkowóz, a tuż przy remizie stoi dzwonnica z żeliwnym dzwonem, którym alarmowano wieś o pożarze.

67. ZAGRODA KUJAWSKA – to typowa zagroda charakterystyczna dla dużego
i zamożnego gospodarstwa z końca XIX w., prowadzącego gospodarkę rolniczo-hodowlaną. Po pożarach w 2004 i 2005 roku, część jej oryginalnych, spalonych budynków zastąpiły rekonstrukcje.
Chałupa z Rakutowa – pochodzi z początku XIX wieku. Jej ściany wzniesione zostały w konstrukcji wieńcowej. Złącza w narożnikach, z racji podobieństwa, nazywane są na rybi ogon.
W chałupie pokazano wyposażenie domu z przełomu XIX i XX wieku, zamieszkiwanego przez dwupokoleniową rodzinę. W kuchni, komorze i małej izbie toczyło się codzienne życie domowe. Ta ostatnia pełniła także rolę sypialni. Duża izba pełniła funkcje reprezentacyjne i wykorzystywana była przy wyjątkowych okazjach, takich jak święta czy uroczystości rodzinne. Zwracają uwagę elementy zdobnictwa typowego dla Kujaw – girlandy i bukiety kwiatów z kolorowej bibuły zdobiące religijne obrazy oraz nad stołem słomiana ozdoba zwana pająkiem. Na ścianie fotografie rodzinne.

68. Na podwórku budynki gospodarcze:
Na lewo – obora. Jest to rekonstrukcja pochodzącego z 2. połowy XIX wieku oryginalnego budynku. Ściany wylepione są gliną i pobielone wapnem. W jej wnętrzu znajduje się kurnik, stajnia, a także pomieszczenie dla krów i świń oraz olejarnia, pokazująca domowy wyrób oleju.
Na wprost stodoła – rekonstrukcja oryginału zbudowanego na początku XIX wieku. Wnętrze podzielone jest na trzy części. Na klepisku młócono zboże oraz trzymano m.in. maszyny rolnicze. Po jego bokach w dwóch sąsiekach gromadzono niewymłócone zboże, słomę i siano. Ściany stodoły wzniesione zostały w konstrukcji sumikowo-łątkowej.
Przed stodołą znajduje się kierat. Dzięki sile pociągowej konia chodzącego wokół kieratu, koło urządzenia wykonując ruch obrotowy, przekazywało napęd na mechanizmy różnych urządzeń gospodarskich, które w ten sposób wprawiano w ruch. Na prawo spichlerzyk z Rakutowa pochodzący z 2. połowy XIX wieku. Takie budynki powszechne były w zagrodach bogatych gospodarzy i pełniły rolę dodatkowych magazynów. Składano w nich ziarno do siewu i na mąkę. Przechowywano także produkty żywnościowe: zakonserwowane mięso, nabiał, pieczywo. Chowano tu także narzędzia gospodarskie.

69. Kuźnia z Jastrzębia z ziemi michałowskiej. Zbudowana w 2. połowie XIX wieku. Centralne miejsce zajmuje duże, dwurożne kowadło, obok mniejsze które służyło do odkuwania drobnych przedmiotów. Tuż za nimi znajduje się palenisko, w którym ogień rozżarzano przy pomocy miecha kowalskiego. Do obróbki metalu na zimno służył stół
z imadłami, na którym rozłożone są różne narzędzia kowalskie. Inne powieszone są na ścianach. Wiele prac wykonywał kowal na zewnątrz kuźni. Tu znajduje się klatka, do której wprowadzono niespokojnego konia do podkucia. Kowal oprócz podków wyrabiał różne narzędzia rzemieślnicze i przedmioty gospodarskie, a także detale architektoniczne oraz krzyże cmentarne i do przydrożnych kapliczek.

70. Rekonstrukcja pieca do wypieku chleba z Kaszub z końca XIX wieku. Piece takie najczęściej budowano nieopodal zagrody, na polu lub w obrębie ogrodu czy sadu. Użytkowane były przez kilka rodzin lub przez jedno zamożne gospodarstwo.

71. ZAGRODA KASZUBSKA – prezentuje warunki życia trzypokoleniowej rodziny małorolnego gospodarza z przełomu XIX/XX wieku, który dzierżawił od bogatego gospodarza niewielkie gospodarstwo. Dodatkowo rodzina zajmowała się łowieniem ryb i pracą sezonową u bogatych gospodarzy. Dziadkowie zajmowali się drobną wytwórczością domową, mężczyzna koszykarstwem, a jego żona zielarstwem. Chałupa z Męcikału. Zbudowana na początku XIX wieku. Nad dwoma wejściami znajduje się podcień bezsłupowy, utworzony na całej szerokości ściany z wysuniętego dachu. W chałupie znajduje się izba dziadków i izba młodych. Część mieszkalna po lewej stronie użytkowana przez starszych gospodarzy wyposażona jest w meble i sprzęty charakterystyczne dla końca XIX wieku, a izba młodych po prawej stronie w meble nowszej generacji, z początku XX wieku. Z obu sieni można wejść do szerokiego komina, gdzie znajduje się otwór do paleniska pieca ogrzewającego obie izby.

72. Na podwórku znajduje się obora z Kłodawy. Pochodzi z początku XIX wieku. Dach, w przeciwieństwie do dachu trzcinowego chałupy, pokrywa słoma. W oborze są 3 odrębne pomieszczenia dla zwierząt. Na strychu składowano dla nich siano. Z prawej strony znajduje się wozownia. Przed oborą gnojownik do przechowywania nawozu. Przy płocie, naprzeciwko chałupy, znajdują się piwniczka oraz gołębnik.

73. Wiatrak z Wójtówki na Kujawach. Wzniesiony został pod koniec XIX wieku i użytkowany był przez trzy pokolenia młynarzy z rodu Salamońskich.
Konstrukcja wiatraka opiera się na centralnie usytuowanym nieruchomym słupie stanowiącym oś umożliwiającą obrót budynku wiatraka o 360 stopni. Przed rozpoczęciem przemiału młynarz ustawiał wiatrak względem kierunku wiatru. Uruchomione skrzydła wprawiały w ruch wszystkie urządzenia wiatraka. Na drugim piętrze znajdują się główne urządzenia mielące. Proces mielenia rozpoczynał się od wsypania ziarna do kosza zasypowego. Następnie trafiało ono pomiędzy kamienie, które je rozdrabniały. Zwracają uwagę koła paleczne powodujące obrót górnego kamienia. Młynarz mógł regulować rozstaw kamieni młyńskich, dostosowując go do rodzaju ziarna i gatunku mąki, jaki zamierzał uzyskać. Zmielone ziarno trafiało do skrzyni mącznej znajdującej się na pierwszej kondygnacji wiatraka. Na pierwszym piętrze w specjalnym odsiewaczu oddzielano mąkę od otrębów. Na końcu wygarniano mąkę, przesypywano ją do worków, ważono i windą przez drzwi mączne przetransportowywano na stojący pod wiatrakiem wóz. Na tej kondygnacji znajduje się także miejsce do odpoczynku młynarza.

74. Rekonstrukcja pieca smolarskiego z 2. połowy XIX wieku. Występowały one powszechnie w Borach Tucholskich, w bliskim sąsiedztwie lasów, w których pozyskiwano surowiec. Wypalaniem smoły zajmowali się chłopi. Często było to ich dodatkowe zajęcie przynoszące zysk. Funkcjonowały także osady smolarskie skupiające kilka pieców i użytkowane przez zawodowych smolarzy. Smoła wytwarzana w wyniku rozkładu drewna wydzielała się w bardzo wysokiej temperaturze. Wykorzystywana była m.in. do uszczelniania łodzi, smołowania kół, izolacji podwalin budynków, uszczelniania beczek, impregnacji różnych materiałów. Z kory brzozowej smolarze wytwarzali dziegieć. Posiadał on właściwości antyseptyczne, stosowano go jako lek w chorobach skórnych, w pielęgnacji racic u bydła lub kopyt u koni.

75. Kapliczka słupowa z Prądzonej na Kaszubach z rzeźbą Matki Boskiej Różańcowej. Jest kopią kapliczki wykonanej około połowy XIX wieku. Jej wykonawca i fundator nie są znani. Kapliczki tego typu, stawiane w przydomowych ogródkach, miały zapewnić mieszkańcom domostw ochronę i bezpieczeństwo.

76. ZAGRODA TUCHOLSKA – ekspozycja ilustruje warunki życia zamożnej rodziny w 1. ćwierci XX wieku, dziadków i rodziców z czwórką dzieci. Oprócz gospodarowania na około 20 hektarach mało urodzajnej ziemi, zajmowano się dodatkowo pracą w lesie. Stąd w wyposażeniu zagrody znajdujemy także sprzęty i narzędzia używane przy pozyskiwaniu, transporcie i obróbce drewna oraz służące do zbierania runa leśnego a także sprzęt kłusowniczy. Chałupa ze stajnią z Suchej pochodzi z początku XIX wieku. Wejście osłania ozdobnie profilowany, narożny podcień szczytowy. Dach nakryty słomą, którą wzdłuż jego grzbietu na całej długości dociskają skrzyżowane żerdzie – koźliny. Duża izba należała do młodszych gospodarzy z dziećmi, wyposażona jest w meble z początku XX wieku. Na ścianach religijne obrazy i pamiątka z wojska. W kuchni i mniejszej izbie malowane meble z XIX wieku. W sieni przechowywano zapasy i produkty żywnościowe oraz niezbędne w gospodarstwie sprzęty.

77. Na podwórku naprzeciwko chałupy znajduje się obora z Mikołajskich. Pochodzi z początku XIX w. Wnętrze jest podzielone na pomieszczenie dla bydła i trzody chlewnej oraz wozownię. Na lewo stodoła z Mikołajskich. Pochodzi z początku XVIII wieku i jest jednym z najstarszych, zachowanych drewnianych obiektów budownictwa gospodarczego z Borów Tucholskich. W szczycie znajduje się przybudówka, w której zaprezentowano olejarnię, gdzie wyrabiano olej. W obydwóch budynkach dachy pokryte są deskami.

79. Chałupa ze Skórzenna na Kociewiu. Zbudowana została około połowy XIX wieku. Wyróżniają ją wyjątkowo bogate zdobienia: okiennice z wycięciami w formie tulipanów, wyrzynane ozdoby okienne oraz szalowane drzwi. Wejście do chałupy poprzedza podcień wnękowy. Słomiany dach wzdłuż kalenicy zdobią snopeczki zwane wróblami.
W chałupie mieszkali dziadkowie i rodzice z czwórką dzieci. Gospodarowali oni na niewielkiej ziemi i dodatkowo zajmowali się zbieractwem runa leśnego. Na prawo izba młodych, w której znajdują się meble z początku XX wieku. W komorze, służącej też za sypialnię, przechowywane były sprzęty i naczynia kuchenne oraz produkty spożywcze. Na lewo od sieni w izbie dziadków znajdują się sprzęty starszego typu. W pobliżu drzwi zostały pokazane akcesoria do wyrobu drobnych przedmiotów z rogów bydlęcych, np. popularnych tabakierek.

80. Kapliczka słupowa z Bierzgła na ziemi dobrzyńskiej z figurą Matki Boskiej Żurawińskiej. Jest kopią oryginału wykonanego pod koniec XIX w., na co wskazuje data
na chorągiewce. Wykonawca ani fundator nie są znani. Pełniła funkcję przydrożnej kapliczki, które stawiane były w intencjach wotywnych, dziękczynnych, obrzędowych, w miejscach objawień religijnych lub ważnych wydarzeń.

81. Młyn wodny ze Strzyg na ziemi dobrzyńskiej. Zbudowany został na początku XX wieku. Napęd młyna początkowo stanowiło koło wodne poruszane przez wodę spadającą na nie z góry. W 1936 r. młyn zmodernizowano, koło wodne zastąpiła turbina. Uruchamiała ona poprzez system transmisyjny inne urządzenia. Transportowane windą ziarno wsypywano do kosza zasypowego łuszczarki, gdzie po oczyszczeniu wędrowało dalej drewnianą rynną do elewatora. Ten z kolei transportował je na górną kondygnację, gdzie trafiało na ruchome koryto nachylone w kierunku kosza zasypowego mlewnika, znajdującego się na środkowej kondygnacji. Na końcu mlewo drewnianą rynną trafiało do elewatora i wędrowało na górną kondygnację do skrzyni mącznej z odsiewaczem. Obecnie we młynie prezentowane jest wyposażenie pierwotne oraz to po modernizacji.

82. Barka rybacka z Torunia – ziemia chełmińska. Zbudowana została w latach 30. XX wieku. Pełniła rolę nawodnego domu mieszkalnego dla osób zajmujących się pracami wodnymi na Wiśle: rybołówstwem, szkutnictwem oraz wydobyciem piasku i żwiru z dna rzeki. Drewniany kadłub jest osadzony w stalowym pontonie. Wyposażenie wnętrza stanowią meble i sprzęty charakterystyczne dla tego czasu.

83. Kopia pieca garncarskiego z suszarnią z Kujaw. Można było wypalać w nim zarówno ceramikę czerwoną, glazurowaną, jak i siwą. Obok znajduje się suszarnia do naczyń oraz koryto do składowania i wyrabiania gliny. Wiejska wytwórczość garncarska była bardzo powszechna. Warsztaty garncarskie występowały pojedynczo lub po kilka pracowni w jednej miejscowości. Pod koniec XIX wieku na skutek rozwoju fabrycznej produkcji naczyń to rzemiosło zaczynało podupadać.

84. Krzyż z Suchej z Borów Tucholskich. To przykład przydrożnego krzyża, jakie powszechnie były stawiane na skrajach wsi i rozstajach dróg lub na cmentarzach. Na krzyżu znajduje się kopia rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego, której oryginał pod koniec XIX w. wykonał rzeźbiarz Mikołaj Kępa. We wnęce krzyża umieszczona jest kopia figury św. Rocha, patrona chroniącego od zarazy i opiekuna zwierząt domowych.