Historie dopowiedziane. Twórczość Wiktora Chrzanowskiego to ekspozycja, którą będzie można oglądać w Muzeum Etnograficznym im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu od 27 października 2011do 29 lutego 2012 r. Jest to pierwsza monograficzna wystawa prezentująca w tak szerokim zakresie trzydziestoletni dorobek toruńskiego artysty nieprofesjonalnego – malarza, rzeźbiarza, ubiegłorocznego laureata prestiżowej nagrody im. Oskara Kolberga (Zobacz»).

Ekspozycja prezentuje 126 prac artysty, głównie z zakresu malarstwa, które przynosi mu sukcesy wystawiennicze, nagrody na konkursach sztuki ludowej i nieprofesjonalnej, zyskuje pozytywne recenzje specjalistów komentujących ten typ twórczości. Większość eksponatów pochodzi z toruńskiej kolekcji. Wystawa została też wzbogacona o bardzo cenne prace pochodzące z Muzeum Częstochowskiego, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy im. Leona Wyczółkowskiego, Muzeum w Łęczycy, Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Państwowego Muzeum na Majdanku, Muzeum Regionalnego w Wągrowcu, Muzeum Sztuki Ludowej w Otrębusach, Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie oraz od prywatnych kolekcjonerów – Tadeusza Kacalaka i Antoniego Kamińskiego z Kutna.

Artysta inspiracje dla swojego malarstwa czerpie w dużej mierze z tradycyjnej kultury i sztuki ludowej, sięgając po tematykę związaną z życiem dawnej wsi – pracą, obyczajowością, religijnością. Jednocześnie kreuje swój własny styl wypowiedzi artystycznej, wykorzystując cechy formalne charakterystyczne dla sztuki ludowej, jak typizację postaci, symetrię, dekoracyjność czy zakłócenie perspektywy i proporcji, w celu zwrócenia uwagi na elementy ważniejsze dla treści.

W malarstwie artysty znajduje też odzwierciedlenie jego zainteresowanie historią Polski. Na obrazach, operując często symbolem, przywołuje pamięć wydarzeń z naszych dziejów, związanych z walką o niepodległość, zarówno chlubnych jak i bolesnych. Sięga do czasów odległych oraz historii najnowszej. Szczególnie wielkie emocje wzbudza w nim historia powstań narodowych.

Dużo miejsca w swoim malarstwie poświęca rodzinnemu Toruniowi. Obrazy jego opowiadają o dawnej historii miasta i życiu jego mieszkańców. Przypominają ważne dla dziejów miasta i państwa polskiego fakty historyczne, jak pierwszy Pokój toruński z 1411 roku, Zdobycie zamku krzyżackiego w 1454 roku przez mieszczan toruńskich, Wjazd triumfalny Jana Kazimierza do Torunia zimą w 1659 roku czy Powrót Torunia do Macierzy w 1920 roku.

Wjazd triumfalny Jana Kazimierza do Torunia, 1988, MET, fot. M. Kosicki

Szczególnie interesujące kompozycje malarskie stworzył z pejzażami Torunia, opowiadając o życiu średniowiecznego miasta w bardzo oryginalny i charakterystyczny dla siebie sposób. Potrafił świetnie uchwycić klimat grodu, pokazując z wielką starannością zajęcia mieszkańców w scenerii architektury Starego i Nowego Miasta.

Artysta chętnie też maluje panoramę Torunia widzianą od strony Wisły, uwypuklając charakterystyczne dla jej widoku budowle. Zazwyczaj ożywia ją sztafażem z wystylizowanych scenek z udziałem flisaków, wieśniaków w strojach ludowych, spacerujących ludzi. Najczęściej pokazuje ją w charakterystycznej dla gotyckiej architektury, żywej kolorystyce, z dominacją odcieni czerwonego.

W malarstwie jak i w rzeźbie sięga również po wątki biblijne i tradycyjną ikonografię religijną, poddając je stylizacji ludowej, opatrując też często własnym komentarzem.

W ostatnich latach włączył się w nurt zainteresowania kulturą i religijnością żydowską, tworząc cykle prac przedstawiające tradycyjne żydowskie święta i obrzędy. Malarskie judaica Chrzanowskiego urzekają swoim klimatem, oddaniem nastroju przedstawianych scen, aurą pewnej tajemniczości i wyjątkowości. Wpisują się znakomicie w nurt kultywowania i przywracania pamięci o kulturze polskich Żydów.
 

Chanuka – święto światła, 2011, MET, fot. M. Kosicki

 

Artysta obrazy maluje farbami olejnymi, najczęściej na płycie pilśniowej, na koniec werniksuje dla wydobycia głębi kolorów. Tworzy intuicyjnie. W jego obrazach widoczna jest wrażliwość w postrzeganiu i komentowaniu świata. Widoczne są jego stany ducha. Kiedy opowiada o dawnej wsi, jego obrazy emanują ciepłem, uwidaczniają tęsknoty za światem szczęśliwego dzieciństwa, są pełne pogody. Kiedy opowiada o dramatycznych wydarzeniach w historii naszego narodu, odzwierciedlają niepokój, uwypuklają istotę dramatu. Ta umiejętność oddania klimatu przedstawianych scen, zwłaszcza dzięki wspaniałemu doborowi i grze kolorów, jest właśnie istotnym walorem jego malarstwa. Wiktor Chrzanowski nie uważa się za wielkiego artystę, ale malarstwo nadaje sens jego życiu. Malując czuje się innym, lepszym i szczęśliwszym człowiekiem.

Niespełnionym marzeniem artysty pozostaje ciągle rzeźba, z którą były związane początki jego twórczości i którą chce się zająć w szerszym zakresie niż dotychczas. Rzeźby artysty w niewielkim stopniu są reprezentowane w muzealnych zbiorach, jak również na wystawie.
 

Pieta – kapliczka, 1983, MET, fot. M. Kosicki

Różnorodność tematyki wystawianych prac, zawarte w nich przesłania sprawiają, że wystawa może być atrakcyjna dla szerokiego kręgu odbiorców w różnym wieku.
Autor tekstu: Bożena Olszewska

 

Kurator: Bożena Olszewska
Oprawa plastyczna: Iwona Liegmann 

 

Wystawa dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Zobacz film z wernisażu>