7 marca 2017 r. o godz. 17.00 w Muzeum Etnograficznym w Toruniu odbył się wernisaż wystawy „Wszyscy jesteśmy migrantami. Listy polskich emigrantów z Ameryki z końca XIX wieku”. 

Szacuje się, że od połowy XIX wieku do wybuchu I wojny światowej z terenów podzielonej zaborami Polski wyemigrowało do Stanów Zjednoczonych 2,5 miliona ludzi, a do Brazylii ponad 100 tysięcy. Na początku XX wieku Chicago było – obok Warszawy i Łodzi – największym „polskim” miastem. Potomkowie emigrantów z tego okresu – w liczbie blisko 10 milionów – stanowią dziś najliczniejszą grupę Amerykanów słowiańskiego pochodzenia w USA. Polacy byli jednymi z pierwszych mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej, którzy emigrowali do obu Ameryk, zapisując tym samym ważną kartę w historii migracji.

Wystawa jest opowieścią o nas jako o migrantach, próbą przypomnienia sobie naszej własnej historii migracyjnej. Nie politycznych emigracji elit, które chętnie pamiętamy, ale masowych, zamorskich wyjazdów zwykłych ludzi „za chlebem”. 

To jednocześnie opowieść o uniwersalności doświadczenia migracyjnego. Choć od napisania listów minęło 125 lat, wiele pragnień, przeżyć i odczuć w nich wyrażonych jest dziś udziałem zarówno osób uciekających do Europy przed przemocą i biedą, jak i emigrantów z Polski żyjących w krajach Europy Zachodniej. Złożone powody wyjazdów, wyboista droga do ziemi obiecanej, zepchnięcie do podrzędnego sektora rynku pracy, ale nierzadko też duma z osiągniętego awansu ekonomicznego, utrzymywanie bliskości na odległość i próby prowadzenia dwóch domów jednocześnie, przywiązanie do rzeczy i szukanie wsparcia wśród „swoich” to wątki, które składają się na doświadczenie bycia migrantem, niezależne od czasu i miejsca.

Listy, „pisane” często przez niepiśmiennych chłopów, nigdy nie dotarły do adresatów – żon, dzieci, rodziców. Zostały zatrzymane przez carską cenzurę. Zapomniane przeleżały 50 lat, nim odnalazł je przez przypadek historyk, Witold Kula, i poddał pracom archiwizacyjnym w ramach tajnych kompletów. Listy spłonęły w Powstaniu Warszawskim, ocalało 367 sztuk, nad którymi akurat pracowali studenci, oraz blisko 700 w opracowaniach.

Wystawa, poza oryginałami listów, prezentuje ich fragmenty osnute wokół ośmiu wątków tematycznych składających się na opowieść o tym, jak to jest być migrantem.

Natalia Bloch

 „Wszyscy jesteśmy migrantami. Listy polskich emigrantów z Ameryki z końca XIX wieku”
Komisarz wystawy: Jarosław Pawlikowski
Kurator wystawy: Natalia Bloch
Aranżacja: Wojciech Luchowski
Otwarcie: wtorek 7.03.2017, godz. 17.00, wystawa czynna do maja 2017 r.
Ekspozycja prezentowana była w 2016 r. w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu
Partnerzy: Centrum Badań Migracyjnych UAM, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM

Galeria zdjęć z wernisażu