Ekspozycja w Centrum
Toruńska ekspozycja położona w samym centrum miasta nieopodal zabytkowej starówki jest unikatowym w skali europejskiej muzeum typu skansenowskiego. Na niewielkim obszarze (1,7 ha), utrzymanym w charakterze parku prezentowane są różnorodne obiekty architektury wiejskiej: chałupy, zabudowania gospodarcze, remiza strażacka, kuźnia, wiatrak i młyn wodny oraz barka rybacka. Ogółem znajduje się tu 19 dużych obiektów architektury ludowej, które translokowane zostały z Kaszub, Borów Tucholskich, Kociewia, Kujaw, ziemi chełmińskiej i dobrzyńskiej. Pochodzą głównie z XVIII i XIX wieku, w większości to oryginalne budynki – rozebrane, przeniesione, zakonserwowane i ponownie zmontowane na terenie Parku. Ich uzupełnienie stanowi mała architektura, reprezentowana przez 49 obiektów m.in. piwniczki-ziemianki, przybudówki, studnie, gołębnik, przykłady różnorodnych płotów i ogródków kwiatowych i warzywnych oraz przydrożne krzyże i przydomowe kapliczki. Wszystko to ma wpływ na wiejski charakter Parku i odtwarza klimat wsi z przełomu XIX/XX w. Wyposażenie zagród i wnętrza budynków stanowią przedmioty codziennego użytku charakterystyczne dla tego okresu i dla poszczególnych regionów, z uwzględnieniem ich różnorodności wynikającej ze statusu społecznego i majątkowego ich mieszkańców. We wnętrzach chałup prezentowane są sprzęty i meble, wizerunki świętych, pamiątki rodzinne, pielgrzymkowe, odpustowe, fotografie rodzinne, odzież codzienna i odświętna, nakrycia stołowe. Sprzęt gospodarski związany z hodowlą, uprawą ziemi, pszczelarstwem, przygotowywaniem pożywienia i przydomowym rzemiosłem eksponowany jest na terenie zagród i we wnętrzach budynków gospodarskich. Z okazji świąt kościelnych zagrody, chałupy i ich wnętrza przystrajane są stosownie do okazji. W sezonie letnim na terenie Parku organizowane są pokazy tradycyjnych rzemiosł, zajęć domowych i gospodarskich.
Tu jesteśmy
Chałupa z Lasek, gmina Śliwice – Bory Tucholskie
Pochodzi z ok. połowy XIX w. Kurna chałupa to typ chaty bezkominowej. Dym z otwartego paleniska uchodził na strych i dalej na zewnątrz otworami w szczytach dachu. Ramę okienną wypełniają błony z wołowych pęcherzy. Wyposażenie chałupy pokazuje warunki życia dwupokoleniowej rodziny, bezrolnej, uprawiającej mały, przydomowy ogródek i posiadającej co najwyżej kury i kozę. Źródłem utrzymania była też najemna praca w większych gospodarstwach rolnych, zbieractwo jagód i grzybów na sprzedaż, a także sezonowa praca w lesie przy wyrębach drzew. Wyposażenie izby to głównie proste sprzęty własnego wyrobu.
Chałupa ze Skórzenna, gmina Osiek – Kociewie
Zbudowana została ok. połowy XIX w. Wyróżniają ją wyjątkowo bogate zdobienia stolarki drzwiowej i okiennej. Wejście do chałupy poprzedza podcień wnękowy. W chałupie mieszkali dziadkowie i rodzice z czwórką dzieci. Gospodarowali oni na niewielkiej ziemi i dodatkowo zajmowali się zbieractwem runa leśnego. Dziadek trudnił się też rogarstwem. Izba młodych została wyposażona w meble z pocz. XX w., w izbie dziadków znajdują się sprzęty starszego typu. W komorze oprócz łóżka, przechowywane są sprzęty i naczynia kuchenne oraz produkty spożywcze.
Kuźnia z Jastrzębia, gmina Bartniczka – ziemia michałowska
Zbudowana w 2. połowie XIX w. W jej wnętrzu centralne miejsce zajmuje duże, dwurożne kowadło, obok mniejsze, pomocnicze służyło do odkuwania przedmiotów drobnych lub trudnych w obróbce na dużym kowadle. Tuż za nimi znajduje się palenisko. Do obróbki metalu na zimno służył stół z imadłami, na którym rozłożone są różne narzędzia kowalskie. Inne powieszone są na ścianach. Wiele prac wykonywał kowal na zewnątrz kuźni, stąd i tu znajdują się pozostałe narzędzia. Tu także znajduje się klatka, do której wprowadzono niespokojnego konia do podkucia. Wyroby kowalskie to wiele różnych narzędzi rzemieślniczych i przedmiotów gospodarskich, ale także detale architektoniczne również krzyże cmentarne i do przydrożnych kapliczek.
ZAGRODA KUJAWSKA
Zagroda prezentuje typową, kujawską zagrodę charakterystyczną dla dużego i zamożnego gospodarstwa z końca XIX w., prowadzącego gospodarkę rolniczo-hodowlaną. Chałupa z Rakutowa, gmina Kowal – Kujawy Pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu pokazano wyposażenie domu z przełomu XIX i XX w., zamieszkiwanego przez dwupokoleniową rodzinę. W kuchni, komorze i małej izbie toczyło się codzienne życie domowe. Ta ostatnia pełniła także rolę sypialni. Duża izba pełniła funkcje reprezentacyjne i wykorzystywana była przy wyjątkowych okazjach, takie jak święta czy uroczystości rodzinne. Budynek inwentarski – obora, tzw. glinianka, Rakutowo, gmina Kowal – Kujawy Rekonstrukcja pochodzącego z 2. połowy XIX w. oryginalnego budynku. Ściany wylepione są gliną i pobielone wapnem. W jej wnętrzu znajduje się kurnik, obora i stajnia, a w miejscu dawnego chlewa prezentowana jest olejarnia, pokazująca domowy wyrób oleju na użytek gospodarstwa. Stodoła z Kowala, gmina Kowal – Kujawy Zbudowana została w 1806 r. W jej wnętrzu znajduje się klepisko, na którym młócono zboże oraz trzymano m.in. maszyny rolnicze. Po jego bokach w dwóch sąsiekach gromadzono niewymłócone zboże, słomę i siano.
ZAGRODA TUCHOLSKA
Ekspozycja ilustruje warunki życia zamożnej rodziny w 1. ćwierci XX w., dziadków i rodziców z czwórką dzieci. Oprócz gospodarowania na ok. 20 ha mało urodzajnej ziemi, zajmowano się dodatkowo pracą w lesie. Stąd w wyposażeniu zagrody znajdujemy także sprzęty i narzędzia używane przy pozyskiwaniu, transporcie i obróbce drewna oraz służące do zbierania runa leśnego oraz sprzęt kłusowniczy. Chałupa ze stajnią z Suchej, gmina Lubiewo – Bory Tucholskie Pochodzi z początku XIX w. Wejście osłania ozdobnie profilowany, narożny podcień szczytowy. We wnętrzu jedna z izb użytkowana była przez starszych gospodarzy, z meblami z XIX w. Druga izba należąca do młodszych gospodarzy z dziećmi wyposażona jest w meble późniejsze. Ściany obu izb zdobią obrazy o tematyce religijnej. Wspólnie korzystano z jednej kuchni. W sieni przechowywano zapasy i produkty żywnościowe oraz niezbędne w gospodarstwie sprzęty. Stodoła z Mikołajskich, gmina Cekcyn – Bory Tucholskie Pochodzi z początku XVIII w. i jest jednym z najstarszych, zachowanych drewnianych obiektów budownictwa gospodarczego z Borów Tucholskich. W szczycie znajduje się przybudówka, we wnętrzu której zaprezentowano olejarnię, gdzie wyrabiano olej na użytek gospodarstwa. Obora z Mikołajskich, gmina Cekcyn – Bory Tucholskie Pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu znajduje się pomieszczenie dla bydła i trzody chlewnej oraz wozownia. Piec smolarski – Bory Tucholskie Jest rekonstrukcją pieca z 2. poł. XIX w. ze wsi Laski. Występowały one powszechnie na terenie Borów Tucholskich, w bliskim sąsiedztwie lasów, w których pozyskiwano surowiec. Smoła wytwarzana w wyniku rozkładu drewna i wydzielała się w bardzo wysokiej temperaturze. Wykorzystywano ją do m.in. do uszczelniania łodzi, smołowania kół, izolacji podwalin budynków, uszczelniania beczek, impregnacji różnych materiałów. Posiadając właściwości antyseptyczne, stosowano go jako lek w chorobach skórnych, w pielęgnacji racic u bydła lub kopyt u koni.
Piec chlebowy – Kaszuby
Jest rekonstrukcją pieca chlebowego z końca XIX w. Piece takie najczęściej budowano nieopodal zagrody, na polu lub w obrębie ogrodu czy sadu. Użytkowane były przez kilka rodzin lub przez jedno zamożne gospodarstwo.
ZAGRODA KASZUBSKA
Prezentuje warunki życia trzypokoleniowej rodziny małorolnego gospodarza z przełomu XIX/XX w., który dzierżawił od bogatego gospodarza niewielkie gospodarstwo. Dodatkowo rodzina zajmowała się łowieniem ryb i pracą sezonową u bogatych gospodarzy. Dziadkowie zajmowali się drobną wytwórczością domową, starszy gospodarz koszykarstwem i pszczelarstwem, jego żona zielarstwem. Chałupa z Męcikału, gmina Brusy – Kaszuby Zbudowana na początku XIX w. Dwa wejścia do wnętrza przykrywa nadwieszony, wysunięty dach na całej szerokości ściany tworząc pełny podcień bezsłupowy. We wnętrzu znajduje się izba dziadków i izba młodych. Część mieszkalna użytkowana przez starszych gospodarzy wyposażona jest w meble i sprzęty charakterystyczne dla końca XIX w., a izba młodych wraz z sienią w meble nowszej generacji, z początku XX w. Obora z Kłodawy, gmina Chojnice – Kaszuby Pochodzi z początku XIX w. We wnętrzu są 3 odrębne pomieszczenia dla zwierząt. Z prawej strony znajduje się wozownia.
Wiatrak „koźlak” z Wójtówki, gmina Bądkowo – Kujawy
Wzniesiony został w 1896 r. i użytkowany był przez trzy pokolenia młynarzy z rodu Salamońskich. Dziś nadal w pełni sprawny, uruchamiany jest w czasie imprez organizowanych na terenie parku. Jest to wiatrak słupowy, którego bryła budynku obracana była na nieruchomej konstrukcji. Przed rozpoczęciem przemiału młynarz ustawiał wiatrak przy pomocy kołowrotu względem kierunku wiatru i w zależności jego siły nadawał odpowiednie napierzenie skrzydłom. Regulował także rozstaw kamieni młyńskich, dostosowując go do rodzaju ziarna i gatunku mąki, jaki zamierzano uzyskać. Uruchomione skrzydła wprawiały w ruch inne urządzenia. Proces mielenia rozpoczynał się od wsypania ziarna do kosza, z którego dalej trafiało pomiędzy kamienie mielące, gdzie rozdrabniane było ziarno. Uzyskane w ten sposób mlewo trafiało do skrzyni mącznej znajdującej się na pierwszej kondygnacji wiatraka, gdzie w specjalnym odsiewaczu odbywał się proces odsiewania mąki od otrębów. Na końcu wygarniano mąkę, przesypywano ją do worków, ważono i windą przez drzwi mączne przetransportowywano ją na stojący pod wiatrakiem wóz.
Młyn wodny ze Strzyg, gmina Osiek – ziemia dobrzyńska
Zbudowany został na początku XX w. Napęd młyna początkowo stanowiło koło wodne, później była to turbina. Oba rozwiązania poprzez system transmisyjny wprawiały w ruch poszczególne urządzenia, w tym złożenie kamieni młyńskich. Transportowane windą ziarno wsypywano do kosza zasypowego łuszczarki, gdzie po oczyszczeniu drewnianą rynną transportowane było dalej do elewatora. Ten z kolei transportował je na górną kondygnację, gdzie trafiało na ruchome koryto nachylone w kierunku kosza zasypowego mlewnika, znajdującego się na środkowej kondygnacji. Na końcu mlewo drewnianą rynną trafiało do elewatora i wędrowało na górną kondygnację do skrzyni mącznej z odsiewaczem. Obecnie we młynie prezentowane jest wyposażenie pierwotne oraz to po modernizacji.
Remiza Ochotniczej Straży Pożarnej z Pływaczewa, gmina Wąbrzeźno – ziemia chełmińska
Zbudowana na początku XX w. We wnętrzu prezentowany jest sprzęt pożarniczy i alarmowy oraz różnego rodzaju akcesoria strażackie. Centralne miejsce zajmuje konny wóz bojowy ze skrzynią wodną i pełnym oprzyrządowaniem, który pochodzi z przełomu XIX/XX w. Fotografia na ścianie przedstawia grupę założycieli i pierwszych członków OSP z Pływaczewa. Obok w przybudówce znajduje się drewniany beczkowóz, a tuż przy remizie stoi dzwonnica z żeliwnym dzwonem, którym alarmowano wieś o pożarze.
Chałupa Granowa, gmina Chojnice – Kaszuby
Zbudowana Chata mieszkalna po przeniesieniu do skansenu adaptowana na „Karczmę u Damroki” Kierując się do wnętrza restauracji warto zatrzymać się w pewnej odległości i zwrócić uwagę na harmonijne proporcje wysokości ścian i dachu, ozdobny dwuprzęsłowy podcień oraz wzorzyste deskowanie szczytu dachu. W tak pięknie skonstruowanej architektonicznej kompozycji podcienia powstało miejsce, gdzie i dziś, tak jak przed laty, można odpocząć, pogawędzić i coś przekąsić.
Park Etnograficzny w Toruniu. Przewodnik
Park Etnograficzny w Toruniu. Przewodnik. Możliwość zakupu w kasie Muzeum i poprzez stronę internetową. Zwiedzanie Parku Etnograficznego ułatwiają audioprzewodniki w trzech wersjach językowych: polska, angielska, niemiecka.
Muzeum Etnograficzne w Social Mediach