Szopki  polskie

Wystawa prezentuje ponad 30 szopek z różnych regionów Polski, pochodzących ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Toruniu.
Według legendy zwyczaj stawiania szopek zapoczątkował św. Franciszek z Asyżu, który w 1223 roku na polanie we włoskim Greccio po raz pierwszy ustawił szopkę, przy której czuwał wraz z innymi mnichami w noc Bożego Narodzenia.

Pierwotnie figury ustawiane w szopkach były nieruchome. Z czasem upowszechniło się stosowanie mechanizmów wprawiających w ruch figurki postaci czuwających przy żłóbku. W szopkach oprócz bohaterów biblijnych pojawiały się również postacie świeckie, które uatrakcyjniały przedstawienie, nawiązując do aktualnych, znanych danej społeczności wydarzeń. W XVIII wieku zwyczaj urządzania widowisk przy szopkach w kościołach i klasztorach został zakazany jako zbyt gorszący. Przedstawienia nabrały charakteru bardziej świeckiego, przetrwały jako forma pełniąca funkcję satyry społecznej.

W Polsce zwyczaj chodzenia z szopką znany był zarówno na wsi, jak i w mieście od XIX wieku. Daty wykonania niektórych szopek prezentowanych na wystawie świadczą o jego ciągłej żywotności. Z szopkami chodzili chłopcy lub kawalerowie, śpiewali kolędy, składali życzenia i prezentowali krótkie przedstawienia o narodzinach Dzieciątka. Odwiedziny kolędników były dla gospodarzy dobrą wróżbą, gwarantującą pomyślność i obfitość plonów w nadchodzącym roku.

Na wystawę wybrano szopki reprezentatywne dla różnych regionów Polski począwszy od Kaszub, poprzez ziemię chełmińską, Kujawy, Mazowsze, Podlasie aż po Żywiecczyznę i Podhale. Łatwo wśród nich rozpoznać charakterystyczne, bogato zdobione, barwne i błyszczące szopki krakowskie. Tradycję ich tworzenia zapoczątkowali w 1860 r. bracia Michał i Leon Ezenkierowie, a rozpowszechniali ją w dalszych latach krakowscy murarze. Od 1937 roku odbywa się w Krakowie konkurs szopek, spośród których nagradzane są te najbardziej kunsztowne.

Największa ruchoma szopka z prezentowanych na wystawie jest dziełem Juliana Brzozowskiego ze Sromowa (Łowickie). Świętej Rodzinie w łowickich strojach towarzyszy ludowa kapela. Najnowszą szopką prezentowaną na wystawie jest szopka z motywami toruńskiej architektury z 2007 r.

Szopki wykonane przez regionalnych rzeźbiarzy ludowych przyciągają uwagę proporcjami, charakterystyczną dla regionu ornamentyką, oryginalnością formy. Inne, wykonane z najbardziej dostępnych materiałów, takich jak słoma czy tekturowe pudełka, wzruszają prostotą.

Eksponowanym szopkom towarzyszą rzeźby przedstawiające grupy kolędnicze, malarstwo na szkle o tematyce bożonarodzeniowej oraz przedwojenne i współczesne fotografie.
Wystawa szopek oraz świąteczne aranżacje w chatach pozwalają w atrakcyjny sposób realizować muzealny program edukacyjny, dotyczący zwyczajów ludowych okresu Bożego Narodzenia.

Park Etnograficzny – Spichlerz
8 grudnia 2011 – 2 lutego 2012

Wybór szopek: Magdalena Ziółkowska, Bożena Olszewska
Aranżacja plastyczna: Joanna Sójka-Tomczyk
Tekst: Maria Pokrzywnicka