Dzięki ostatnim wydarzeniom w Watykanie media dużo miejsca poświęcają świętemu Franciszkowi z Asyżu. Jest to więc bardzo dobra okazja, aby zaprezentować jego wizerunki znajdujące się w naszym muzeum w kolekcji obiektów związanych z religijnością ludową.

W ikonografii święty Franciszek przedstawiany jest w brązowym habicie, z krzyżem w prawej ręce, różańcem, często w otoczeniu zwierząt. W muzealnej kolekcji jednym z najciekawszych przedmiotów jest obraz z przełomu XIX i XX wieku (fot. 01), na którym oprócz portretu świętego znalazły się sceny z jego życia. Jest to przedmiot nietypowy z tego względu, że oleodruk został częściowo pokolorowany ręcznie różnobarwnymi farbkami. Nie wiemy niestety, w jakich okolicznościach wprowadzono te „poprawki”.

 

 

Dwa kolejne obiekty (fot. 02, 03) są przykładem popularnej od 2. połowy XIX wieku praktyki wykorzystywania przedstawień z tzw. sztuki wysokiej w masowej produkcji obrazów drukowanych. W tym przypadku wzorem było dzieło powstałe w XVII w. autorstwa hiszpańskiego malarza barokowego Bartolomé Estebama Murillo pt. „Święty Franciszek obejmujący Chrystusa na krzyżu”.

Kolejny, niewielki owalny obrazek (fot. 04) jest wykonany techniką kolażu: na czarnej tkaninie umieszczono papierowy wizerunek świętego w otoczeniu kwiatków z płótna i papierowych listków. Całość chroni lekko wypukła szybka.

     

 

 

 

 

Także w bogatym zbiorze figurek, popularnych od końca XIX wieku do II wojny światowej, znajdujemy kilka przedstawień świętego Franciszka. Są to zarówno figurki ceramiczne, produkowane seryjnie przez krajowe i europejskie wytwórnie, z dużą dbałością o szczegóły (fot. 05), jak i gipsowe, wykonane mniej starannie, wytwarzane przez lokalnych rzemieślników i sprzedawane masowo na jarmarkach i odpustach (fot. 06). Kolejnymi obiektami, na których widnieją wizerunki świętego jest medalik (fot. 07) oraz tzw. „święte obrazki”, gdzie dodatkowo zamieszczono stosowne sentencje lub modlitwy (fot. 08-11).

Warto przypomnieć, że wg legendy to właśnie świętemu Franciszkowi zawdzięczamy zwyczaj stawiania szopek bożonarodzeniowych. Do tego zwyczaju nawiązuje ilustracja (fot. 12) z „Żywotów świętych Pańskich na wszystkie dnie roku” z 1908 roku gdzie znajduje się bardzo obrazowy opis życia świętego.

Postać św. Franciszka bywa też tematem prac artystów nieprofesjonalnych. Kilka takich dzieł znajduje się w zbiorach Działu Sztuki naszego muzeum. Jednym z nich jest olejny obraz toruńskiego malarza Wiktora Chrzanowskiego z 2009 (fot. 13).

 

 

 

 

 

 

 

Hanna Łopatyńska
Fot. 1-11, 13 Marian Kosicki