Wystawa wirtualna
Kolekcja sztuki ludowej i nieprofesjonalnej Bolesława i Liny Nawrockich, to jeden z największych prywatnych zbiorów tego rodzaju, nie tylko w skali kraju. Twórcą jej był Bolesław Nawrocki (1924-2008) z Warszawy, prawnik, muzyk, muzykolog, mecenas sztuki. Jego działania kolekcjonerskie wspierała żona Lina Carminati-Nawrocka.
Kolekcja powstawała od poł. lat 60. XX w. Obejmuje prace z zakresu rzeźby i malarstwa najwybitniejszych polskich twórców.
Artyści, których prace kolekcjonował Nawrocki, wywodzili się zarówno ze środowisk wiejskich, jak i miejskich, często skrajnych pod względem społecznym i kulturowym. Zainteresowanie wzbudzali spontanicznością i szczerością sztuki, która tworzyli. Była ona dla nich formą azylu, kompensowała ich codzienne troski, ułomności psychiczne czy fizyczne, często odrzucenie społeczne, nadawała sens ich życiu. Każdy z nich stworzył, własny, niepowtarzalny i rozpoznawalny styl wypowiedzi artystycznej.
W ramach przyznanych środków z Programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w latach 2006, 2008, 2010 Muzeum pozyskało z kolekcji 567 prac z zakresu rzeźby i malarstwa 32 artystów. Dzięki ostatniemu, prezentowanemu zakupowi włączono do zbiorów 217 prac 23 twórców – 121 rzeźb 17 rzeźbiarzy oraz 96 obrazów 7 artystów.
Wybrane prace z zakresu rzeźby i malarstwa
I Rzeźba
I.1
Do najstarszej generacji artystów wywodzących się ze środowiska wiejskiego, kontynuatorów tradycji dawnej rzeźby ludowej, należą: Jędrzej Wawro, Leon Kudła, Jan Lamęcki, Józef Janos, Andrzej Siek, Józef Grucela, Wincenty Krajewski. Rzeźbieniem zajmowali się już w okresie międzywojennym podejmując głównie tematykę religijną.
1. Jędrzej Wawro (1864-1937), Gorzeń Dolny, woj. małopolskie
Kapliczka, ok. 1930, nr inw. 63822 – N
2. Leon Kudła (1879-1964), Świerze Górne, woj. mazowieckie
Chrystus Zmartwychwstały, ok. 1946, nr inw. 63823-N
3. Jan Lamęcki (1885-1971), Dądrowa Zielona, woj. śląskie
Chrystus na krzyżu z aniolami, 1971, nr inw. 63827 – N
Święta Rodzina, 1961, nr inw.63828 – N
4. Józef Janos (1895-1985), Dębno, woj. małopolskie
Chrystus wiszacy na krzyżu, 1967, nr inw. 63829- N
Matka Boska Bolesna, 1968, nr inw. 63830 – N
5. Andrzej Siek (188701975), Lipiny Dolne, woj. lubelskie
Jezus karmiący ptaszki, 1972, nr inw.63835 – N
Wieszanie Judasza, nr inw.63836 – N
6. Józef Grucela (1898-1982), Piwniczna, woj. małpolskie
Ucieczka do Egiptu, brak daty, nr inw.63841 – N
Szopka, 1973, nr inw. 63838 – N
Pieta z dwoma aniołami, 1971, nr inw. 63843 – N
Anioł, 1971, nr inw. 63840 -N
7. Wincenty Krajewski (1896-1978), Zawidz Kościelny, woj. mazowieckie
Chrystys na krzyżu, 1970, nr inw. 63846 – N
Kapliczka z Matką Boską Skępską, 1959, nr inw. 63845 – N
I.2 i I. 3.
Rzeźbiarze, którzy rozpoczynali działalność artystyczną po II wojnie światowej, wielu z nich w podeszłym wieku, po przejściu na rentę czy emeryturę. Odbiorcą ich prac stało się przede wszystkim środowisko miejskie.
I.2.
Stanisław Mika i Józef Sobota podejmowali w swoich rzeźbach głównie tematykę sakralną. Wywodzili się ze środowiska wiejskiego i mentalnie byli z nim związani, tworzyli jednak sztukę odrębną, indywidualną wykraczająca poza kanony w nim funkcjonujące, nie znajdując początkowo akceptacji najbliższego otoczenia.
1. Stanisław Mika (1901-1987), Paszyn, woj. małopolskie
Frasobliwy III, 1976, nr inw. 63859 -N
Pieta, 1978, nr inw.63857 -N
Św. Rodzina, 1975, nr. inw. 63862 -N
2. Józef Sobota (1984-1979), Regut, woj. mazowieckie
Kapliczka,1978, nr inw. 63870 – N
Frasobliwy, 1978, nr inw.63867 – N
I.3.
Artyści, którzy po II wojnie światowej, w nowych warunkach społeczno-politycznych równolegle z tematyką religijną w swej twórczości podejmowali tematy świeckie – obyczajowe i społeczne. Są to: Antoni Baran, Ignacy Kamiński, Franciszek Lenart, Stanisław Majewski, Mieczysław Piwko, Andrzej Radzik, Józef Słonina, Tadeusz Żak.
1. Antonia Baran (1903-2013), Opoczno, woj.łódzkie
Chrystus Frasobliwy, 1985, nr inw. 63872 – N
2. Ignacy Kamiński (1883-1974), Oraczew, woj. łódzkie
Żołnierz, 1970, nr inw. 63890 – N
Św. Nepomucen, 1973, nr inw. 63877 – N
Diabeł, 1965, nr inw.63917 – N
Diabeł, 1965, nr inw.63917 – N
Diabeł ciągnący pijaka, 1970- 1972, nr, inw. 63894 -N
3. Franciszek Lenart (1919-1997), Gwoźnica Dolna, woj. podkarpackie
Żłobek, brak daty, nr inw.63919 – N
4. Stanisław Majewski (1922-1986), Sternalice, woj. opolskie
Tancerka, 1976, nr inw.63924 – N
Matka Boska z Dzieciątkiem, 1979, nr inw. 63921 – N
Los człowieka, 1976, nr inw. 63920 – N
5. Mieczysław Piwko (1924-1993), Paszyn, woj. małopolskie
Kapliczka z Frasobliwym, 1973, nr inw. 63931 – N
Szopka kolędnicza, 1973, nr. inw.63929 – N
6. Andrzej Radzik (1920-1980), Grybów, woj. małopolskie
Polska w kaniedanach w niewoli- rozbiory Polski, 1975-1978, nr inw. 63936 -N
Mężczyzna przy żarnach, 1975-1978, nr inw.63935 – N
7. Józef Słonina (1925-1978), Bogdanówka, woj. małopolskie
Chrystus Frasobliwy, brak daty, nr inw. 63938 – N
8. Tadeusz Żak (1925-1998), Kielce, woj. świętokrzyskie
Rozmnażanie chleba, lata 80. XX w., nr inw. 63942 – N
Wiązanie snopków siana, lata 80. XX w. nr inw.63940 – N
II Malarstwo nieprofesjonalne
Autorami cennych obrazów włączonych do zbiorów są sztandarowi przedstawiciele malarstwa nieprofesjonalnego: Nikifor Krynicki, Katarzyna Gawłowa, Marianna Wiśnios, Tadeusz Żak, Maria Wnęk, Ryszard Kosek. Ciekawe są również rysunki Wojciecha Oleksego – szkice do wcześniej pozyskanych rzeźb artysty.
Nikifor Krynicki jest zliczany do grona najwybitniejszych na świecie malarzy prymitywistów.
1. Nikifor Krynicki (1895-1968), Krynica, woj. małopolskie
bez tytułu, ok. 1950, nr inw. 63945 – N
bez tytułu, ok. 1950, akwarela, nr inw.63943 – N
bez tytułu, ok. 1950, akwarela, nr inw. 63944 – N
Katarzyna Gawłowa, Marianna Wiśnios i Tadeusz Żak wywodzili się ze środowiska wiejskiego pod wpływem, którego kształtował się ich światopogląd i upodobania estetyczne. Znalazło to odzwierciedlenie w podejmowanej przez nich tematyce zarówno religijnej, jak też związanej z życiem wsi, jej tradycjami i zwyczajami.
2. Katarzyna Gawłowa (1896- 1981), Zielonki, woj. małopolskie
Procesja, 1979, tempera, płyta pilśniowa, nr inw. 63960 – N
Wesele krakowskie, 1979- 1980, tempera, płyta pilśniowa, inw. nr 63957 – N
Wniebowzięcie N.M. Panny, 1978, tempera, płyta pilśniowa, nr inw. 63954 – N
3. Marianna Wiśnios (1910-1996), Rataje, woj. śwwiętokrzyskie
Św. Izydor. Tyś Bogu swe modły ofiarował …, 1980, technika mieszana, papier, nr inw. 63987 – N
Św. Franciszek mówi kazanie do ptaków, 1978, technika mieszana, papier, nr. inw. 63983 – N
Robienie palm, 1979, technika mieszana, papier, nr inw. 63996 – N
Matka Boska z Dzieciątkiem, 1986, technika mieszana, papier, nr inw. 63963 – N
Lejoch – oblewanie wodą, 1979, technika mieszana, papier, nr inw. 63998 – N
Legenda Gór Świętokrzyskich, 1981, tehcnika mieszana, papier, nr inw.63989 – N
4. Tadeusz Żak (1925-1998), Kielce, woj, świętokrzyskie
Wesele, 1984,olej, płótno, nr iwn. 64016 – N
Sen Jakuba, brak daty, olej, płótno, nr inw. 64017 – N
Na targ, brak daty, olej, płótno, nr inw. 64013 – N
Malarstwo Marii Wnęk i Ryszarda Koska wpisuję się w nurt sztuki art brut.
Maria Wnęk zaliczana do jednych z największych osobowości tego nurtu traktowała swoje malarstwo jako rodzaj posłannictwa piętnującego zło otaczającej rzeczywistości. Twórczość artystki znalazła uznanie także zagranicą, jej obrazy znajdują się m.in. w Muzeum Sztuki Art Brut w Lozannie. Malarstwo Ryszarda Koska będące rodzajem terapii dla artysty, odzwierciedla przemiany zachodzące w jego osobowości i jednocześnie jest manifestacją jego stosunku do świata. Pomimo, że jest zaliczane do sztuki art brut, wyrazem artystycznym plasuje się na granicy sztuki profesjonalnej.
5. Marianna Wnęk (1922-2005), Olszanka, woj. małopolskie
Serce Maryi, brak daty, technika mieszana, papier, nr inw. 64020 – N
Serce Jazusa, brak daty, technika mieszana, papier, nr inw. 64021 – N
Pan Nawrocki z Warszawy, 1976, technika mieszana, papier, nr inw. 64018 – N
Matka Boska, brak daty, olej, płyta pilśniowa, nr inw. 64022 – N
6. Ryszard Kosek (1957), Płock, woj. mazowieckie
Portret magnata, 1996, technika mieszana, płyta pilśniowa, nr inw. 64027 – N
Pejzaż, 1994, technika mieszana, płyta pilśniowa, nr inw. 64026 – N
Młoda dziewczyna z piłką, 1998, technika mieszana, płyta pilśniowa, nr inw.64033 – N
Diabeł, brak daty, technika mieszana, płyta wiórowa, nr inw.64035 – N
Błazaen, technika mieszana, płyta pilśniowa, nr inw. 64034 – N
Bez tytułu, 1996, technika mieszana, płyta pilsniowa, nr inw. 64031 – N
Anioł przynosi pijakowi wino pokrzepienia, 1996, technika mieszana, płyta pilśniowa, nr inw. 64030 – N
7. Wojciech Oleksy 1903-1985), Paszyn, woj. małopolskie
Serce Maryi, lata 60. XX w., kredki, papier, nr inw. 64037 – N
Jan Chrzciciel, lata 60. XX w. , kredki, papier, nr inw. 64038 – N
Zadanie zrealizowane dzięki środkom otrzymanym w ramach programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Kolekcje 2016. Kolekcje muzealne.
oraz dofinansowaniu przez Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Opracowała: Bożena Olszewska
Fotografie: Marian Kosicki
Przygotwanie strony: Jakub Kopczyński
Muzeum Etnograficzne w Social Mediach