W Dziale Historii i Socjologii znajdują się ciekawe dokumenty opisujące historię wiejskiego nauczyciela Józefa Narlocha. Urodził się 6.02.1903 roku w Raciążu, był synem Jana i Joanny z domu Nelke.. Wychowywany w biednej, chałupniczej rodzinie 1.04.1909 r. rozpoczyna naukę w miejscowej, 4-klasowej, katolickiej szkole powszechnej, którą kończy 7 lat później.

Świadectwo ukończenia Szkoły Powszechnej, Raciąż,1916 r

Dzięki wstawiennictwu księdza Zygmunta z parafii Raciąż, Józef po półrocznym kursie przygotowawczym z języka polskiego, w kwietniu1920 roku wstępuje do Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Tucholi.

Pismo polecające ks. Zygmunta, 1920 r.

Po 4 latach nauki otrzymuje Świadectwo Dojrzałości i wkrótce rozpoczyna pracę nauczyciela tymczasowego w 2-klasowej, publicznej szkole powszechnej w Zielonce, pow. Tuchola. Jak większość wiejskich nauczycieli w tamtym okresie, mieszka w jednej z izb budynku szkolnego, prowadzi bibliotekę, należy do Związku Strzeleckiego w Zielonce. Jego skromny budżet zasila 5 mórg służbowej ziemi, którą z czasem wydzierżawia jednemu z mieszkańców wsi, Andrzejowi Hoppe, w zamian za żyto i słomę.

Ambitny i pracowity, podnosi swoje kwalifikacje na różnych kursach prowadzonych przez Toruńskie Kuratorium w zakresie języka polskiego, historii, matematyki, fizyki, biologii i geografii. W listopadzie 1928 roku otrzymuje nominację na stałego nauczyciela publicznych szkół powszechnych.

Członkowie Związku Strzeleckiego, Zielonka, ok. 1926 r.

Dobrze zapowiadającą się karierę pedagoga przerywa choroba Józefa. Już w maju 1929 roku, powiatowy lekarz ze Świecia dr Kwarta stwierdza u młodego mężczyzny wadę serca, obrzęk wątroby i śledziony. Choroba postępuje w szybkim tempie. W kwietniu 1932 roku Józef Narloch przechodzi w stan spoczynku i zostaje przewieziony przez młodszego brata Alojzego do rodzinnego domu w Raciążu. Bezskutecznie walczy o wyższą emeryturę, umożliwiającą mu lepszą opiekę zdrowotną i wyższy standard życia. Jego prośby do Prezydenta Rzeczpospolitej pozostają bez echa, między innymi z powodu trudnej sytuacji Skarbu Państwa.
Umiera w lutym 1933 roku.

Tekst opracowano na podstawie dokumentów z archiwum rodziny Narlochów z Raciąża, które znajdują się w Dziale Historii i Socjologii Muzeum Etnograficznego w Toruniu.

opr. Elżbieta Juchniewicz