Przystąpienie do Pierwszej Komunii Świętej było zawsze ważnym wydarzeniem w życiu dziecka i jego rodziny. Dawniej traktowano je przede wszystkim jako uroczystość religijną.

Wyjątkowość tego dnia podkreślały stroje dzieci. Na wsi były to prawdopodobnie stroje noszone przy różnych świątecznych okazjach uzupełnione pierwszokomunijnymi rekwizytami: świecą, medalikiem, białą kokardką przypiętą do ubrania chłopca, mirtowym wiankiem na głowie dziewczynki. Z czasem wieś przejęła miejski zwyczaj ubierania dzieci w białe sukienki i ciemne garnitury. Przyjęcie Pierwszej Komunii Świętej było wielkim przeżyciem duchowym, jednak w okresie międzywojennym ten dzień stał się też okazją do spotkania całej rodziny.

Prezenty dopiero po wojnie

Zwyczaj obdarowywania dzieci prezentami upowszechnił się po II wojnie światowej. Wcześniej jedynymi podarkami były obrazki „Pamiątki I Komunii Świętej” otrzymywane w kościele, a także różaniec i książeczka do nabożeństwa. Pamiątkę tego dnia stanowiły też indywidualne i zbiorowe fotografie dzieci w odświętnych strojach, często w towarzystwie najbliższych. Wszystkie te pamiątki przechowywano latami jako dokumenty jednego z najważniejszych dni życia.

Komunia w różnym wieku

Na pierwszokomunijnych fotografiach z początku XX w. oglądamy kilkunastoletnie panny i młodzieńców, na zdjęciach późniejszych kilkuletnie dzieci. Zmiany te mają związek z przepisami kościelnymi, które w ciągu wieków regulowały kwestię wieku dzieci przystępujących do Pierwszej Komunii Świętej. Co ciekawe, do XIII stulecia udzielano Pierwszej Komunii Świętej już niemowlętom przy Chrzcie Świętym.

Z czasem Kościół uznał, że Komunię św. mogą przyjmować tylko dzieci w „wieku rozeznania”, nie było jednak jednomyślności w kwestii, kiedy dziecko ten wiek osiąga. Po licznych zmianach, w XVII w. ustalono, że dojrzałe do przystąpienia do Pierwszej Komunii Świętej są osoby 16-letnie, później wiek ten obniżono do 14. roku życia. W takiej formie praktyka Pierwszej Komunii Świętej przetrwała do początku XX w. Ósmego sierpnia 1910 roku papież Pius X ogłosił dekret „Quam singulari”, w którym czytamy: „rozeznania potrzebny tak do spowiedzi, jak i do Komunii św., jest ten, w którym dziecko zaczyna rozumować, tj. około 7. roku życia, czasem nieco później lub wcześniej”. Te zasady nie zmieniły się do dzisiaj. Zmianom natomiast coraz bardziej ulega podejście dzieci i ich rodzin do uroczystości, której sens religijny gubi się wśród wykwintnych potraw, stosów prezentów i gadżetów.

Hanna M. Łopatyńska