W końcu ubiegłego roku Dział Gospodarki i Rzemiosł pozyskał niezwykle interesujący i unikatowy eksponat – dystrybutor do nafty, który wzbogacił naszą niewielką kolekcję lamp i przedmiotów związanych z oświetleniem. Po starannej renowacji przeprowadzonej przez Tomasza Wodzyńskiego z Działu Konserwacji ten ciekawy obiekt znalazł swoje właściwe miejsce w aranżacji wiejskiego sklepiku na wystawie stałej Tajemnice codzienności…

Dystrybutory do nafty rozpowszechniły się w drugiej połowie XIX w., a ich produkcja ma ścisły związek z rodzajem oświetlenia, jakie w tym okresie zyskiwało na znaczeniu. W powszechnym użytku znalazły się lampy naftowe, które wyparły oświetlenie świecowe. Paliwem w tych nowych źródłach światła była nafta, w którą ludność zaopatrywała się w sklepikach, sklepach i wiejskich karczmach. Niezbędnym elementem przy sprzedaży nafty były różnego rodzaju i wielkości dystrybutory do przechowywania tego paliwa, legalizowane przez krajowe lub lokalne Urzędy Miar.

Eksponat, który wzbogacił naszą wystawę wykonany został w okresie międzywojennym XX w. w fabryce Henricha Shutte działającej w miejscowości Hattigen – Ruhr w północnej Westfalii /Niemcy/. Główny pojemnik na naftę to cylindryczna, metalowa beczka o pojemności ok. 100 l., wzmocniona dwiema obręczami, kryjącymi połączenia ściany dolnej i górnej z powierzchnią brzuśca. W górnej pokrywie dystrybutora osadzony został tłok, przy pomocy którego wypompowywano paliwo do menzurki. Właśnie ta szklana menzurka utrzymywana przez metalowe ramię jest niezbędnym elementem całego urządzenia. Na jej cylindrze znajduje się podziałka w trzech wielkościach – ¼, ½ i 1 litr oraz czytelny napis tylko do nafty. Dolny, mosiężny kranik umożliwiał napełnienie domowego pojemnika odpowiednią ilością nafty. Wartość całego urządzenia podnosi fakt, iż przy menzurce zachowała się  plomba z czytelną cechą legalizacyjną – 4 RP 2. Jest to sygnatura stosowana od 1937 r. przez 4 lokalny okręg poznański Urzędu Miar Rzeczypospolitej Polskiej. Zachowały się również firmowe sygnatury /tłoczone na miedzianych blaszkach/ konsorcjum zajmującego się rafinacją i być może także dystrybucją paliwa wykorzystywanego przy oświetlaniu ówczesnych mieszkań, budynków gospodarczych, fabrycznych, itp. Na jednej  z tych sygnatur widnieje napis Deutsch – Amerikanischer Petroleum Gesellschaft.

Kompletne dystrybutory do nafty to obiekty niezwykle rzadkie w kolekcjach muzealnych. Podobne eksponaty o bardziej prostej konstrukcji i mniejszej pojemności znajdują się jedynie w Wielkopolskim Parku Etnograficznym w Dziakanowicach i Podkarpackim Muzeum w Krośnie. Zmiany cywilizacyjne – wprowadzenie oświetlenia elektrycznego – spowodowały przeznaczenie do innych celów głównie samych pojemników na naftę, a z kolei bardzo delikatne, wykonane z cienkiego szkła menzurki ulegały szybkiemu zniszczeniu.

Janina Łukasiewicz-Drewniowska

/fot. ze zbiorów Muzeum/